Τό χωριό Έξαρχος Λοκρίδος ευρίσκεται εις τό νοτιότερο σημείο της Φθιώτιδος μεταξύ Αταλάντης καί Ορχομενού όπου οι αρχαίες πόλεις Αβαί καί Υάμπολις. Εκτός από τήν αρχαιοελληνική καί η χριστιανική παρουσία στήν περιοχή είναι εντυπωσιακή. Εννέα Εκκλησίες εντός καί εκτός του χωρίου, μεταβυζαντινά κτίσματα καί πολλά ευρεθέντα αρχιετεκτονικά μέλη γύρω από αυτές μαρτυρούν τήν ύπαρξη ενός ακμαίου πολιτισμού. Αυτές ειναι:
- Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Ναός μονόχωρος μέ δίρριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Στή δυτική πλευρά επάνω από τήν κεντρική είσοδο υπάρχει τοξωτή αβαθής κόγχη. Εσωτερικά είναι καμαροσκεπής. Διακρίνονται δύο ενισχυτικά σφενδόνια κατασκευασμένα από πωρόλιθο. Ο Ναός είναι κατασκευασμένος μέ αργολιθοδομή καί παρεμβολή θραυσμάτων πήλινων κεραμίδων. Κατά τήν γνώμη των ειδικών είναι πρό του 1600 μ.Χ. Έχει ώραιες τοιχογραφίες.
- Άγιος Γεώργιος. Είναι Ναός μονόχωρος μέ τετράρριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Εσωτερικά έχει σχήμα Σταυρού μέ ένα παράθυρο στή νότια πλευρά. Έχει πολλές τοιχογραφίες. Υπολογίζεται ότι εκτίσθη στούς προεπαναστατικούς χρόνους.
- Άγιοι Ταξιάρχες. Ο Ναός είναι μικρός, μονόχωρος μέ δίρριχτη στέγη. Εσωτερικά είναι καμαροσκεπής μέ ψηφιδωτό δάπεδο κατά τρείς βαθμίδες χαμηλότερο από τήν επιφάνεια του εδάφους. Είναι κατάγραφος μέ σπάνιας τέχνης τοιχογραφίες. Στήν κόγχη της προθέσεως έχει δυσανάγνωστη επιγραφή. Ανηγέρθη τόν 16ον αιώνα.
- Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Ο Ναός εκτίσθη τό 1898 όπως μαρτυρεί επιγραφή πού υπάρχει επάνω από τήν είσοδο. Είναι απλός καί μικρός.
- Ζωοδόχος Πηγή. Εκτίσθη τό 1899 σύμφωνα μέ εγχάρακτη επιγραφή επάνω σέ λίθο πού ευρίσκεται στή νότια εξωτερική όψη του Νού. Είναι μονόχωρος μέ δίρριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Σύμφωνα μέ πληροφορίες ο Ναός είναι κτισμένος επάνω σέ αρχαίο κτίσμα. Στόν περίβολο του Ναού υπάρχουν διάσπαρτα αρχαία. Στή βόρεια πλευρά σώζονται κιβώλιθοι σέ σειρά.
- Άγιος Αθανάσιος. Όπως καί οι προηγούμενοι είναι μονόχωρος Ναός μέ δίρριχτη κεραμοσκεπή στέγη. Εξωτερικά δέν υπάρχει κόγχη ενώ εσωτερικά διακρίνεται ημικυκλική κόγχη. Εσωτερικά είναι καμαροσκεπής. Φαίνεται ότι ο Ναός έχει επεκταθεί. Είναι κατάγραφος. Στό νότιο τοίχο υπάρχει δυσανάγνωστη επιγραφή μέ τήν χρονολογία 1725.
- Άγιος Νικόλαος. Σταυροειδής εγγεγραμμένος Ναός μέ τρούλλο. Στόν περίβολλό του υπάρχουν αρχαία αντικείμενα ήτοι τμήμα μονολιθικού μαρμάρινου κίονα μέ διαμορφωμένη τή βάση του καί μαρμάρινη βάση Ιωνικού κίονα πού αποτελείται από άβακα σπείρα - σκοτία (τροχίλο) - σπείρα. Ο Ναός είναι εντυπωσιακό δείγμα αρχιτεκτονικής, κτισμένος κατά τό πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Τό οικοδομικό υλικό είναι δόμοι καί ογκόλιθοι προερχόμενοι από αρχαιότερο κτίσμα. Ο νάρθηκας ειναι νεωτέρα προσθήκη. Η κόγχη του ιερου ειναι τρίπλευρη μέ μεγάλο δίλοβο παράθυρο. Ο τρουλλος ειναι οκταγωνικός μέ τέσσερα μονόλοβα παράθυρα καί κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Στίς τοιχογραφίες της βόρειας πλευρας υπάρχει η χρονολογική ενδειξη "1874καί στήν κόγχη της Προθέσεως κατάλογος ονομάτων μέ τήν χρονολογία "1755. Κατά τήν γνώμη των ειδημόνων ο Ναός ανήκει στόν 13ο αιώνα.
Εις τήν περιοχή του Κύνου Λιβανατών (σημερινού Πύργου) σώζεται Βυζαντινός Ναός μέ ημιεξαγωνική κόγχη καί δίλοβο παράθυρο μέ οδοντωτό διάκοσμο. Ο ίδιος διάκοσμος υπάρχει παραπλεύρως της θύρας του βορείου τμήματος. Τά αρχιτεκτονικά αυτά γνωρίσματα συνηγορούν υπέρ της απόψεως ότι ο Ναός ανάγεται στόν 11ον η 12ον αιώνα. Νοτιότερα του Ναού υπάρχει άλλος ναίσκος μέ σωζομένους τετραγώνους ορθοστάτας εκ πωρολίθων. Κάτω από τό κτίσμα αυτό υπάρχει υπόγειος κρύπτη μέ κυλινδρική στέγη. Πιθανώτατα τά αναφερόμενα λείψανα νά ανήκουν σέ Ναό προβυζαντινής εποχής.
Ετικέτες:
